مقایسه ی پوشش گیاهی حاشیه جاده با مراتع همجوار (مطالعه ی موردی: منطقه اینچه برون)

مراتع حدود نیمی از خشکی های جهان را در بر دارند و پوشش گیاهی آن در نتیجه تأثیر متقابل محیط و موجودات زنده به وجود آمده است و به عنوان یک اکوسیستم طبیعی مدیریت می شوند. علاوه بر مراتع، راه ها در عصر حاضر نیز از اجزا مهم و زیرساخت های اصلی زندگی نوین و توسعه کشورها به شمار می روند. جاده ها ساخته دست بشر هستند و جوامع گیاهی کنار جاده تحت تأثیر ساخت و ساز قرار دارند. پوشش "رودرال" به مجموعه ای از پوشش گیاهان خودروی گفته می شود که در اثر تغییر کاربری اراضی طبیعی به تأسیسات عمرانی نظیر اماکن صنعتی، شهری، جاده و معدن ایجاد می شوند. تنوع گونه ای، درصد تاج پوشش، فراوانی، فلور و سایر خصوصیات گیاهی موجود در این ناحیه نسبت به مراتع همجوار متفاوت است .پژوهش حاضر با هدف مطالعه خصوصیات پوشش گیاهی در حریم جاده و مقایسه این ویژگی ها با مراتع همجوار در منطقه اینچه برون می باشد تا تغییرات ایجاد شده در اراضی حریم جاده و دلایل آن مورد تحقیق قرار گیرد. به این منظور، پس از تعیین ناحیه مورد مطالعه، 30 ترانسکت به روش سیستماتیک–تصادفی قرار داده شدند و با استقرار دو پلات 1مترمربعی بصورت تصادفی در کنار هر ترانسکت در حاشیه جاده مذکور و مراتع همجوار داده های اولیه مورد نیاز جمع آوری گردیدند. پارامترهای گیاهی نظیر درصد تاج پوشش، تنوع، زیتوده و تعداد گونه برآورد گردید. نتایج نشان داد؛ در حاشیه جاده 15 تیره و 42 گونه گیاهی که شامل 25 گونه یکساله، 17 گونه پایا و در مراتع همجوار 13 تیره و 33 گونه گیاهی که شامل 19 گونه پایا و 14 گونه یکساله می باشند، شناسایی شدند. تروفیت ها با 54 درصد در حاشیه جاده و همی کریپتوفیت ها با 49 درصد در مراتع همجوار، بیشترین مقدار طیف زیستی منطقه را تشکیل می-دهند. نتایج نشان می دهد که درصد پوشش گیاهی و وزن زیتوده هوایی در دو منطقه دارای اختلاف معنی دار می باشد، به طوری که میزان آن ها در منطقه حریم جاده بیشتر از مراتع همجوار می باشد. همچنین نتایج نشان دهنده تنوع زیستی بالا در پوشش گیاهی حریم جاده می باشد. واژه های کلیدی: پوشش رودرال، حاشیه جاده، گیاهان خودروی، مراتع همجوار rangelands include the half of the world’s lands and their vegetation is the results of the interaction between environment and organisms which are managed as a natural ecosystem. in addition to the rangelands, roads are the important components and basic infrastructure of the modern life and development of countries. roads are man-made constructions and roadside plant communities are affected by construction. “ruderal” refers to the collection of wild plant which are created by the effect of changes in the natural land use to the constructional facilities such as industrial and urban sites, roads and mines. the purpose of this research is studying of the roadside vegetation and comparing these characteristics with adjacent rangelands at the inchebroon area in order to investigate the land use changes and its reasons in roads space. therefore, after determination of the study area, the required initial data was collected by locating transects via systematic - random method and two plots (1×1) along each transect in both the roadside and adjacent rangelands. the plant parameters such as: canopy cover, diversity, biomass and number of species were estimated. the results of this study showed, at the roadside, 15 families and 42 species including 25 annual, 17 perennial species and in the adjacent rangelands, 13 families, 33 species including 14 annual, 19 perennial species was identified. therophytes with 54% margin at the roadside and hemicryptophytes with 49% in the adjacent rangelands comprise the most of the biological spectrum of the region. the results show that there is a significant difference between vegetation cover and biomass in the two regions, so that the amount of them is more in the roadside than in the adjacent rangelands. besides, results showed the high biodiversity at the roadside vegetation. key words: roadside, ruderal species, wild plant species, adjacent rangelands